Badania prenatalne stanowią istotny etap opieki zdrowotnej nad ciążą. Odgrywają one kluczową rolę, ponieważ pozwalają monitorować i zabezpieczać zdrowie matki i rozwijającego się dziecka. Badania prenatalne to kompleksowe i różnorodne procedury diagnostyczne, które pozwalają na ocenę stanu płodu, wykrywanie ewentualnych wad genetycznych, monitorowanie rozwoju ciąży oraz ocenę zdrowia przyszłej mamy. Takie postępy w medycynie jak badania płodu pozwalają na szybszą i bardziej precyzyjną diagnostykę, dzięki czemu zarówno rodzice, jak i lekarze mogą przygotować się na poród i opiekę nad dzieckiem. Dowiedz się, jakie są inwazyjne i nieinwazyjne badania prenatalne, czym się charakteryzują i kiedy je wykonywać. Poznaj ceny badań prenatalnych i sprawdź, kto powinien je wykonać.

1. Badania prenatalne – co to?
2. Kiedy wykonać badania prenatalne?
3. Nieinwazyjne badania prenatalne
4. Inwazyjne badania prenatalne
5. Czy badania płodu są bezpieczne?
6. Badania prenatalne NFZ
7. Badania prenatalne cena

Badania prenatalne – co to?

Badania prenatalne to badania, które wykonuje się u kobiet ciężarnych w celu monitorowania rozwoju płodu i szczególnie wykrycia ewentualnych wad rozwojowych. Są rodzajem diagnostyki przeznaczonym dla kobiet, które ukończyły 35 lat, urodziły dziecko z problemami zdrowotnymi lub wśród osób bliskich zdiagnozowano choroby o podłożu genetycznym, lub choroby metaboliczne. W takich przypadkach ryzyko wystąpienia wad u płodu jest większe. 

Badania prenatalne wykonuje się w trakcie ciąży i mogą one obejmować różne metody diagnostyczne. Zasadniczo wyróżnia się badania inwazyjne i nieinwazyjne. Badania inwazyjne niosą wyższe ryzyko powikłań, ponieważ wymagają wprowadzenia narzędzi do macicy, natomiast badania nieinwazyjne są bezpieczniejsze, ale mniej dokładne, przykładem mogą być badania krwi, czy ultrasonografia. Wybór badania zależy od sytuacji pacjentki i decyzji lekarza prowadzącego.

Badania prenatalne są ważnym elementem opieki zdrowotnej w okresie ciąży, a ich rodzaj i częstotliwość mogą się różnić w zależności od sytuacji medycznej i preferencji rodziców. Warto zadbać o poszerzenie swojej wiedzy za pomocą aplikacji ciążowych, które mogą być przydatne. Ostateczna decyzja o wyborze badań prenatalnych powinna być podejmowana wspólnie przez przyszłych rodziców i lekarza prowadzącego ciążę.

Kto powinien wykonać badania?

Badania prenatalne są zalecane wszystkim przyszłym matkom, niezależnie od wieku czy ogólnego stanu zdrowia. Szczególnie jednak powinny je wykonać kobiety w następujących przypadkach:

• Po 35. roku życia,
• Gdy wcześniej urodziły dziecko z wadami genetycznymi,
• Gdy w rodzinie występują przypadki chorób genetycznych,
• Gdy ciężarna choruje na cukrzycę, nadciśnienie, padaczkę, czy choroby autoimmunologiczne,
• Gdy wcześniej doszło do poronienia lub martwego urodzenia,
• Gdy badania USG stwierdza nieprawidłowości związane z wadami płodu.

Kiedy wykonać badania prenatalne?

Wszystkie badania prenatalne powinny być wykonywane w I trymestrze ciąży, najczęściej między 10 a 14 tygodniem. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że niektóre badania można wykonać jedynie później. Z tego powodu warto znać kalendarz badań prenatalnych i wiedzieć, kiedy jest właściwy czas na wykonanie każdego badania.

Badania USG, a także badania krwi wykonuje się jako pierwsze. To także one mogą stanowić podstawę do wykonywania kolejnych, inwazyjnych badań prenatalnych. Amniopunkcja, czyli jedno z inwazyjnych badań prenatalnych, powinna być wykonywana po 13. tygodniu ciąży. Gdy jej wyniki będą niezadowalające, lekarz może zalecić kobiecie ciężarnej dalszą diagnostykę. Około 20. tygodnia ciąży wykonać można USG połówkowe. Wykonanie wszystkich badań prenatalnych zależy od opinii lekarza. Warto stosować metody diagnostyczne, aby ocenić ciążę i stan płodu i odpowiednie wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości.

Nieinwazyjne badania prenatalne

Nieinwazyjne badania prenatalne to mało ryzykowne procedury, które nie nie ingerują w organizm matki ani płodu. Pomagają one w ocenie stanu zdrowia płodu i wykrywaniu ewentualnych nieprawidłowości.

• USG – Badanie ultrasonograficzne to najpowszechniejsze badanie w ciąży. Pozwala ono nie tylko potwierdzić fakt ciąży, ale służy także do monitorowania rozwoju płodu i wykrywania wad strukturalnych. USG w ciąży pozwala wykryć takie choroby jak zespół Downa, zespół Edwardsa, zespół Patau, wady narządów wewnętrznych, kończyn i cewy nerwowej. Badanie USG w ciąży należy do jednych z najważniejszych, dlatego nie wykonuje się go tylko raz, ale jest kilkakrotnie powtarzane na różnych etapach ciąży.

• Badanie krwi – Przesiewowe badania krwi matki mogą wykryć pewne wskaźniki, takie jak stężenie alfa-fetoproteiny (AFP), które mogą sugerować ryzyko wad rozwojowych u płodu. Te badania, tak samo, jak USG w ciąży, pomagają w wykryciu zespołu Downa, Edwardsa i Pataua, zaburzeń związanych z liczbą chromosomów płci, czy nawet umożliwiają oznaczenie obecności antygenu RhD u płodu, co wiąże się z zapobieganiem konfliktu serologicznego podczas porodu. Testy krwi wykonuje się po 10. tygodniu ciąży i są one bardzo bezpieczne i nie wymagają szczególnego przygotowania.

Inwazyjne badania prenatalne

Inwazyjne badania prenatalne obejmują procedury wymagające bezpośredniego dostępu do materiału genetycznego płodu lub błon płodowych. Oznacza to, że wiążą się z większą ingerencją w ciążę. Mogą także łączyć się z ryzykiem wystąpienia powikłań.

• Amniopunkcja – To badanie prenatalne, które polega na pobraniu próbki płynu owodniowego za pomocą cienkiej igły. Procedura wykonywana jest najczęściej po 14. tygodniu ciąży i trwa kilka minut. Pobrany materiał analizowany jest w laboratorium, a na podstawie badania można wykryć niemal 200 różnych wad wrodzonych np. zespół Downa, Edwardsa, Di George’a, hemofilia, czy rdzeniowy zanik mięśni i mukowiscydoza.

• Biopsja kosmówki – Badanie wykonuje się między 8. a 14. tygodniem ciąży, a podczas całej procedury pobierany jest fragment zewnętrznej błony płodowej, który później poddawany jest dokładnej analizie. Biopsję wykonuje się w parze z USG, aby zapewnić precyzję. Badanie kosmówki może wykryć takie wady jak trisomia chromosomów, czy mukowiscydoza.

• Kordocenteza – Jest to badanie, które polega na pobraniu próbki krwi z żyły pępowinowej płodu. Przeprowadzane jest w celach diagnostycznych, ponieważ pozwala na dokładną analizę genetyczną, ocenę stanu płodu i wykrycie was rozwojowych. Badanie można wykonać dopiero po 18. tygodniu ciąży. Podczas procedury lekarz wprowadza igłę przez brzuch matki do żyły pępowinowej i pod kontrolą USG pobiera próbkę krwi płodu. Jest ona później poddawana analizie laboratoryjnej.

Czy badania płodu są bezpieczne?

Badania prenatalne są z zasady bezpieczne. Warto jednak zwrócić uwagę, że wyróżniamy dwa rodzaje badań prenatalnych: nieinwazyjne i inwazyjne. Nieinwazyjne badania prenatalne to testy rutynowe, które nie wywołują żadnych powikłań, gdy są wykonywane zgodnie z powszechnymi standardami. Badania inwazyjne np. amniopunkcja, czy biopsja kosmówki są badaniami wykonywanymi, gdy istnieje konkretne podejrzenie problemów genetycznych lub strukturalnych u płodu. Z tego powodu takie badania mogą wiązać się z większym ryzykiem i wystąpieniem powikłań. Badania mogą prowadzić do infekcji, krwawienia, uszkodzenia narządów wewnętrznych, czy nawet poronienia. Należy jednak zaznaczyć, że mimo iż ryzyko wystąpienia takich powikłań istnieje, to jednak jest ono stosunkowo rzadkie. Decyzja o wykonaniu inwazyjnych badań prenatalnych powinna być skonsultowana z lekarzem, ponieważ w wielu przypadkach takie badania nie są konieczne.

Badania prenatalne NFZ

Badania prenatalne w Polsce są częściowo refundowane przez NFZ. Oznacza to, że część kosztów takich badań może być pokryta ze środków publicznych. Jednak istnieją konkretne wytyczne dotyczące, kiedy i które badania prenatalne są refundowane, a także kto ma do nich uprawnienia. W ramach NFZ tylko niektóre ciężarne będą mogły liczyć na pełną refundację. Przysługuje ona w przypadkach, gdy ciąża może być szczególnie zagrożona. Dodatkowo ciężarne pacjentki, niezależnie od stanu zdrowia czy zagrożenia ciąży, mają prawo do bezpłatnych badań ultrasonograficznych na NFZ. Typowe badania USG obejmują badanie pierwszego, drugiego i trzeciego trymestru, a podczas każdego z nich zwraca się uwagę na inne elementy rozwoju płodu i zdrowia matki.

Badania prenatalne cena

Ceny badań prenatalnych mogą znacząco różnić się w zależności od rodzaju badania, miasta i konkretnej placówki medycznej. Badanie USG w ciąży to koszt około 200-300 złotych. Za amniopunkcję zapłacimy około 1300-2000 złotych. Biopsja kosmówki to koszt około 1500 złotych, a kordocenteza to badanie, za które zapłacić trzeba około 1000 złotych. Ceny badań prenatalnych nie są niskie, jednak w wielu przypadkach można liczyć na refundację i zmniejszenie kosztów.