Udar słoneczny – jak się przed nim uchronić?

Udar słoneczny jest poważnym stanem, który może znacząco zagrażać naszemu zdrowiu. Objawia się on głównie przez ból głowy, zmęczenie, nudności, osłabienie, czerwoną i gorącą skórę, czy zaburzenia równowagi. Jednak tak naprawdę u każdego może wyglądać nieco inaczej. Jedynym sposobem na udar słoneczny jest profilaktyka. Zapobieganie opiera się na kilku podstawowych zasadach, które trzeba znać i praktykować każdego lata. Warto także zapoznać się z pierwszą pomocą w przypadku udaru słonecznego. Poznaj wszystkie objawy udaru słonecznego, dowiedz się co robić gdy on nastąpi, ile trwa i jak należy postępować. Odkryj, jakie są najlepsze sposoby na zapobieganie udarom słonecznym i jak szybko i skutecznie udzielać pierwszej pomocy. Jak udar słoneczny wpływa na dzieci? Dlaczego są one bardziej podatne na ten stan? Zastanawiasz się, jak chronić swoje dziecko przed udarem słonecznym? Znajdź odpowiedzi na te pytania i więcej, czytając nasz artykuł o udarze słonecznym!

1. Co to jest udar słoneczny?
2. Co to jest udar cieplny?
3. Udar słoneczny – objawy
4. Udar słoneczny – czynniki ryzyka
5. Udar słoneczny – skutki zdrowotne
6. Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?
7. Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego
8. Udar słoneczny u dzieci
9. Udar cieplny u psa

Co to jest udar słoneczny?

Udar słoneczny, znany również jako udar cieplny, jest stanem nagłego uszkodzenia organizmu, które jest wynikiem długotrwałej ekspozycji na nadmierne działanie promieniowania słonecznego i wysokich temperatur. Występuje on, gdy nasz organizm zbytnio się nagrzeje. Wtedy całe ciało, a szczególnie mózg nie może efektywnie regulować temperatury.

Podczas udaru słonecznego organizm traci zdolność do skutecznego chłodzenia się poprzez pocenie się, co prowadzi do gromadzenia się ciepła i wzrostu temperatury ciała. Należy wystrzegać się udaru słonecznego, ponieważ prowadzi on do poważnych powikłań zdrowotnych. Wystąpić może uszkodzenie narządów wewnętrznych, zaburzenia neurologiczne, uszkodzenie naczyń krwionośnych. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do zagrożenia życia.

W ostatnich latach udary cieplne i słoneczne stanowią poważne zagrożenie zdrowotne w okresie letnim w Polsce. Dane z lat 2018–2024 pokazują, że liczba osób wymagających pomocy medycznej z powodu przegrzania organizmu gwałtownie rośnie latem, szczególnie w czerwcu, lipcu i sierpniu. W niektórych latach liczba pacjentów w samym tylko czerwcu sięgała nawet ponad 1200 przypadków, co pokazuje, jak realne i częste jest to zagrożenie.

Co to jest udar cieplny?

Do udaru cieplnego może dojść nie tylko na skutek długiego przebywania na słońcu, ale także w wyniku zamknięcie a nagrzanym pomieszczeniu, czy samochodzie przez długi czas i bez odpowiedniej regulacji temperatury. Udar cieplny to poważne zagrożenie dla zdrowia, i tak samo jak w przypadku udaru słonecznego jest on niebezpieczny. Udar słoneczny to tak naprawdę jedna z odmian udaru cieplnego. Przy udarze słonecznym źródłem przegrzania jest słońce, a w przypadku udaru cieplnego, przegrzanie wynika z wysokiej temperatury powietrza.

Typowe objawy udaru cieplnego to m.in.: wysoka temperatura ciała, sucha i gorąca skóra, zawroty głowy, przyspieszone tętno, nudności i czasami nawet utrata przytomności. Udar cieplny nie dotyka tylko dorosłych, ale również dzieci. Objawy udaru cieplnego u niemowlaka mogą być szczególnie trudne do zauważenia. Zalicza się do nich płaczliwość, apatia, gorączka i zaczerwieniona skóra. W sytuacji zauważenia takich objawów i podejrzenia udaru cieplnego najważniejsza jest niezwłoczna reakcja. Taką osobę należy przenieść w chłodne miejsce, schłodzić jej ciało, najlepiej zimnymi okładami i podać wodę. Szybkie zastosowanie tych zasad pomoże w zwalczeniu udaru cieplnego.

Gdzie może dojść do udaru cieplnego? Udar cieplny może wystąpić nie tylko podczas opalania na plaży. Poznaj miejsca, w których szczególnie łatwo o przegrzanie organizmu i rozwój udaru cieplnego:

• Samochód w pełnym słońcu lub bez klimatyzacji,
• Plac budowy, blaszane magazyny, operowanie maszyn,
• Szklarnie i tunele foliowe,
• Zamknięte pomieszczenia bez wentylacji,
• Namiot w gorące dni.

Udar słoneczny – objawy

Objawy udaru słonecznego mogą różnić się w zależności od stopnia i nasilenia uszkodzenia organizmu. A po jakim czasie występują symptomy udaru słonecznego? Pierwsze objawy udaru słonecznego występują zwykle po kilku godzinach od ekspozycji na słońce. Wśród najczęstszych objawów udaru słonecznego wymienia się: 

• Ból i zawroty głowy – Przez działanie promieni słonecznych i ciepła wystąpić mogą bardzo silne bóle i zawroty głowy. Są one ciężkie do zniesienia.
• Nudności i wymioty – Osoba dotknięta udarem słonecznym może odczuwać mdłości, dyskomfort w żołądku i często wymiotować.
• Osłabienie i utrata sił – Udar słoneczny w dużym stopniu osłabia nasz organizm i pozbawia energii.
• Zmęczenie i senność – Oprócz ogólnego osłabienia, osoba dotknięta udarem słonecznym może być bardzo zmęczona i senna.
• Wzmożone bicie serca – Udar słoneczny może prowadzić do przyspieszenia akcji serca i nieregularnego bicia serca.
• Skóra czerwona i gorąca – Udar słoneczny może także objawiać się na naszej skórze. Staje się ona wtedy czerwona i gorąca.
• Niewłaściwa termoregulacja – Osoba dotknięta udarem słonecznym może mieć trudności z regulacją temperatury ciała i niezdolność do pocenia się, co prowadzi do nagrzewania organizmu.
• Zaburzenia równowagi – W związku z udarem słonecznym wystąpić mogą problemy z równowagą i koordynacją ruchową.
• Zmiany świadomości – W przypadkach bardziej zaawansowanych udarów słonecznych, może wystąpić dezorientacja, dezorientacja czasowo-przestrzenna, utrata przytomności lub nawet drgawki.

Ważne jest, aby dokładnie znać objawy udaru słonecznego. Dzięki temu będzie można je szybko rozpoznać i przejść do działania. Symptomy mogą się nasilać i prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Z tego powodu tak ważna jest natychmiastowa reakcja. Jeśli podejrzewasz udar słoneczny u siebie lub u innej osoby, niezwłocznie podejmij odpowiednie działania. Udary słoneczne mogą być stanem zagrożenia życia, dlatego nie należy bagatelizować ich objawów.

Ból głowy od słońca

Ból głowy od słońca to częsta dolegliwość, która nie zawsze oznacza udar słoneczny. Chociaż bóle głowy od słońca mogą być sygnałem przegrzania organizmu, najczęściej wynikają z odwodnienia i długiego przebywania na słońcu. Co ciekawe, bóle głowy od słońca dotyczą także osób korzystających z solarium, ponieważ są związane z ekspozycją na promieniowanie UV. Także z tego powodu często odczuwamy ból głowy po opalaniu. Udar słoneczny w odróżnieniu od bólu głowy od słońca wiąże się z współistniejącymi objawami, takimi jak nudności, wymioty, ogólne osłabienie, zmęczenie, czy wzmożone bicie serca. Natomiast w przypadku zwykłego bólu głowy od słońca gdy nie pojawiają się inne symptomy, należy natychmiast zejść do cienia, uzupełnić płyny i ochłodzić swoje ciało.

Warto także wiedzieć, jak chronić się przed bólem głowy od słońca. Aby uniknąć dolegliwości, należy nosić nakrycie głowy, okulary przeciwsłoneczne i pić dużo wody, szczególnie w upalne dni. Warto także co jakiś czas ukrywać się w cieniu i pozwolić swojemu ciału ochłodzić się. Jeśli problem już Cię dopadł i zastanawiasz się, jak zwalczyć ból głowy od słońca, sięgnij po lek przeciwbólowy, odpocznij w chłodnym miejscu i unikaj dalszej ekspozycji na słońce.

Udar słoneczny – czynniki ryzyka

Udar słoneczny może wystąpić u każdego, ale istnieje kilka okoliczności, które mogą zwiększać podatność na ten stan. Oto niektóre z głównych czynników ryzyka udaru słonecznego:

Ekspozycja na słońce

Długotrwałe przebywanie na słońcu bez odpowiedniej ochrony jest głównym czynnikiem ryzyka udaru słonecznego. Osoby, które pracują na zewnątrz, spędzają dużo czasu na słońcu lub uprawiają sporty na świeżym powietrzu, są bardziej narażone na udar słoneczny. Nie zawsze można ograniczyć czas ekspozycji na słońce, ale można uchronić się przed jego działaniem. Z tego powodu tak ważne są nakrycia głowy, odpowiednie nawodnienie oraz ubiór, stosowanie kremów z filtrem i robienie sobie przerw w cieniu lub wewnątrz budynku.

Wysoka temperatura

Udar słoneczny przeważnie występuje w czasie upałów. Wysokie temperatury i brak ochłodzenia mogą przyczynić się do przegrzania organizmu i rozwoju udaru słonecznego.

Brak nawodnienia

Niewystarczające nawodnienie organizmu może prowadzić do zaburzeń termoregulacji i utrudniać chłodzenie się organizmu. Osoby, które nie piją odpowiedniej ilości płynów lub mają zwiększone zapotrzebowanie na wodę, są bardziej narażone na udar słoneczny. Warto także dodać, że w czasie upałów należy unikać alkoholu, który działa moczopędnie i odwadnia nasz organizm.

Wiek

Starsze osoby mają większe ryzyko udaru słonecznego. Często mają, one gorszą termoregulację, trudności w poceniu się i większe trudności w dostosowaniu się do wysokich temperatur. Na udar słoneczny powinny uważać także dzieci, ponieważ mają mniej rozwinięty mechanizm termoregulacji i ich organizm częściej się przegrzewa.

Choroby przewlekłe

Niektóre choroby przewlekłe, takie jak choroby serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy choroby nerek, mogą zwiększać podatność na udar słoneczny.

Leki

Niektóre leki, takie jak diuretyki, beta-blokery czy niektóre leki przeciwbólowe, mogą wpływać na zdolność organizmu do utrzymania prawidłowej temperatury i zwiększać ryzyko udaru słonecznego.

Nadmierny wysiłek fizyczny

Intensywny wysiłek fizyczny, zwłaszcza w warunkach wysokich temperatur, może zwiększać ryzyko udaru słonecznego. Osoby uprawiające sporty na świeżym powietrzu lub wykazujące duże wysiłki fizyczne powinny być szczególnie ostrożne i stosować odpowiednie środki ochronne.

Ważne jest, aby być świadomym tych czynników ryzyka i podjąć odpowiednie środki ostrożności, aby zapobiegać udarom słonecznym.

Udar słoneczny – skutki zdrowotne

Udar słoneczny może prowadzić do szeregu poważnych skutków zdrowotnych, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. 

Pierwszym z nich jest zaburzenie termoregulacji. Udar słoneczny zaburza zdolność organizmu do skutecznego regulowania temperatury ciała. może to skutkować hipotermią, czyli niebezpiecznym, nadmiernym wzrostem temperatury ciała. Może on prowadzić nawet do uszkodzenia narządów wewnętrznych.

Kolejną konsekwencją udaru słonecznego jest odwodnienie. Udar słoneczny często prowadzi do utraty płynów z organizmu przez nadmierne pocenie się. To może prowadzić do odwodnienia, które ma negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu i zdrowie ogólne. Prawidłowe nawodnienie organizmu powinno być priorytetem każdego dnia. Szczególnie należy na nie jednak zwracać uwagę w gorące dni. Pamiętaj, aby zawsze mieć przy sobie butelkę z wodą i często po nią sięgać.

Z utratą dużej ilości płynów wiąże się również kolejny skutek udaru słonecznego, czyli zaburzenia elektrolitowe. Wraz z odwodnieniem organizmu zaburza się równowagę elektrolitową. Nierównowaga elektrolitów, takich jak wapń, potas czy sód, może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Udar słoneczny – nieprzyjemne objawy

Co więcej, zarówno przegrzanie organizmu, jak i udar cieplny i udar słoneczny prowadzą do nieprzyjemnych objawów, takich jak wymioty i biegunka. Przegrzanie organizmu zaburza pracę układu pokarmowego i może prowadzić do dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Te symptomy w połączeniu z ogólnym zmęczeniem jeszcze bardziej osłabiają cały organizm. Taki stan dodatkowo prowadzi do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. U dzieci, osób starszych oraz przewlekle chorych ryzyko gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia jest szczególnie wysokie. Z tego powodu należy monitorować swój stan zdrowia i w razie potrzeby udać się do lekarza.

Inną poważną konsekwencją udaru słonecznego jest uszkodzenie narządów wewnętrznych. Nagłe podniesienie temperatury ciała i nadmierna ekspozycja na słońce mogą uszkadzać mózg, serce, nerki i wątrobę. Może to prowadzić do trwałych uszkodzeń i powikłań zdrowotnych. W wyniku udaru słonecznego może także dojść do zespołu wielonarządowego. Obejmuje on uszkodzenia różnych narządów i układów w organizmie. Ten stan jest potencjalnie zagrażający życiu i wymaga natychmiastowej opieki medycznej.

Nieleczony udar słoneczny to także wiele zaburzeń neurologicznych. Dojść może do dezorientacji, zamroczenia, zaburzenia pamięci, drgawek, a nawet utraty przytomności. Objawy te są wynikiem uszkodzenia mózgu spowodowanego nagłym wzrostem temperatury ciała.

Oprócz zaburzeń neurologicznych udar słoneczny prowadzi również do powikłań sercowo-naczyniowych. Wystąpić może np. zawał serca, udar mózgu, czy zaburzenia rytmu serca. Osoby z istniejącymi schorzeniami sercowo-naczyniowymi są szczególnie podatne na te powikłania.

Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z poważnych skutków zdrowotnych udaru słonecznego i podjąć odpowiednie środki ostrożności, aby ich uniknąć.

Jak zapobiegać udarowi słonecznemu?

Aby zapobiegać udarowi słonecznemu i chronić się przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego, istnieje kilka kluczowych zasad ochrony przed słońcem. Oto ważne środki ostrożności, które można podjąć:

• Unikaj ekspozycji na słońce w gorących godzinach – Najlepiej unikać słońca od 10:00 do 16:00, kiedy promieniowanie jest najintensywniejsze. Jeśli możliwe, staraj się pozostać w cieniu lub w pomieszczeniach klimatyzowanych w tym czasie.

• Ubieraj się odpowiednio – Zakładaj luźne i przewiewne ubrania. Pamiętaj o długich rękawach i nogawkach, które pokrywają jak największą powierzchnię skóry. Wybieraj jasne kolory, które odbijają promienie słoneczne, a unikaj ciemnych kolorów, które absorbują ciepło.

• Nakrywaj głowę i oczy – Noś czapkę z daszkiem, kapelusz, czy chustkę, chronić twarz, uszy i kark przed promieniowaniem słonecznym. Dodatkowo nie zapominaj o noszeniu okularów przeciwsłonecznych, które pomogą chronić oczy.

• Stosuj kremy z filtrem UV – Regularne stosowanie kremów SPF jest niezwykle ważne. Nakładaj je na odkryte części skór i powtarzaj aplikację co 2 godziny lub po kontakcie z wodą.

• Pij wodę – Podczas ekspozycji na słońce i wysokich temperatur organizm może łatwo odwodnić się. Dlatego ważne jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia poprzez regularne picie wody i unikanie napojów alkoholowych oraz napojów zawierających dużą ilość kofeiny.

• Bądź ostrożny podczas aktywności na świeżym powietrzu – Jeśli planujesz aktywność na zewnątrz, taką jak jogging czy trening, wybierz odpowiednie godziny, nosił ochronne ubrania i nakrycie głowy, a także pamiętaj o nawadnianiu organizmu.

• Monitoruj swoje ciało – Bądź świadomy sygnałów wysyłanych przez organizm, takich jak uczucie gorąca, nadmierną potliwość, osłabienie, zawroty głowy czy nudności. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące objawy, natychmiast znajdź chłodne i zacienione miejsce oraz skonsultuj się z lekarzem.

Pamiętaj, że ochrona przed słońcem nie jest ważna tylko podczas letnich dni. Promieniowanie UV może wpływać na naszą skórę przez cały rok, nawet w zachmurzonych dniach. Dlatego zasady ochrony przed słońcem powinny być stosowane przez cały rok.

Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego

Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś udar słoneczny, szybkie podjęcie działania jest kluczowe. Poznaj zasady pierwszej pomocy w przypadku udaru słonecznego.

1. Przenieś osobę w zacienione i chłodne miejsce – Pomoże to obniżyć temperaturę ciała i zmniejszyć dalsze narażenie na działanie promieni słonecznych.
2. Rozluźnij ubranie – Jeśli to możliwe, rozluźnij ubranie poszkodowanej osoby, aby zapewnić swobodny przepływ powietrza i ułatwić odprowadzanie ciepła z ciała.
3. Ochłodź ciało – Zastosuj zimne kompresy i okłady na ciele osoby poszkodowanej. Pamiętaj jednak, aby unikać stosowania zbyt zimnej wody lub lodu, ponieważ może to spowodować skurcze naczyń krwionośnych.
4. Nawodnienie – Zachęć poszkodowaną osobę do picia chłodnej wody lub napojów elektrolitowych, aby uzupełnić płyny i elektrolity utracone w wyniku nadmiernego pocenia się.
5. Wezwij pomoc medyczną – Jeśli objawy udaru słonecznego są poważne lub utrzymują się pomimo podjętych środków pierwszej pomocy, natychmiast skontaktuj się z numerem alarmowym lub wezwij pogotowie ratunkowe. Profesjonalna pomoc medyczna jest niezbędna w przypadku poważnego udaru słonecznego.

Pamiętaj, że udar słoneczny to stan poważny, który wymaga natychmiastowej reakcji. Im szybciej podjęte zostaną odpowiednie środki pierwszej pomocy i zabezpieczona zostanie pomoc medyczna, tym większe szanse na poprawę stanu zdrowia osoby poszkodowanej.

Udar słoneczny u dzieci

Udar słoneczny to poważne zagrożenie dla zdrowia dzieci. Dzieci są szczególnie narażone na udar słoneczny ze względu na mniej rozwinięty mechanizm termoregulacji. Objawy udaru słonecznego u dzieci mogą obejmować silne bóle głowy, nudności, wymioty, osłabienie, zmęczenie, wysoką gorączkę, zaczerwienienie skóry, szybkie tętno i zaburzenia świadomości.

Najlepszym sposobem na ochronę dzieci przed udarem słonecznym jest zapobieganie. Unikaj narażania dzieci na długotrwałe działanie promieni słonecznych w gorących godzinach. Nakryj głowę dziecka szerokim kapeluszem i ubierz je w lekkie, jasne ubrania, które pokrywają jak największą powierzchnię skóry. Stosuj także krem z filtrem UV o wysokim SPF na odkryte części ciała. Jeśli podejrzewasz, że twoje dziecko ma udar słoneczny, przenieś je natychmiast do cienia i chłodnego miejsca. Zastosuj chłodne kompresy na czoło i ciało dziecka. Zachęcaj je do picia chłodnej wody, aby uniknąć odwodnienia. Jeśli objawy udaru słonecznego u dziecka są poważne, nieustępujące lub pogarszają się, natychmiast skontaktuj się z lekarzem lub wezwij pogotowie ratunkowe. Profesjonalna ocena i opieka medyczna są niezbędne w przypadku ciężkiego udaru słonecznego.

Niemowlęta mają większe ryzyko udaru słonecznego ze względu na ich wrażliwą skórę i niemożność wyrażania dyskomfortu. Unikaj narażania niemowląt na słońce w pierwszych 6 miesiącach życia. Zawsze chroń swoje niemowlę przed słońcem, używając parasolki wózka, osłony na okna samochodu i ubierając je w lekkie, długie ubrania oraz kapelusz.

Pamiętaj, że ochrona przed udarem słonecznym u dzieci jest niezwykle ważna. Regularnie kontroluj swoje dziecko podczas ekspozycji na słońce, obserwuj jego reakcje i skutki działania promieni słonecznych na skórę. Działaj proaktywnie, aby zapewnić dziecku bezpieczeństwo i dobrą opiekę w celu uniknięcia udaru słonecznego.

Udar cieplny u psa

Udar cieplny u psa jest efektem przegrzania, ale co ciekawe może do niego dojść nie tylko podczas wysokich temperatur latem. Do przegrzania organizmu u psa dochodzi także, gdy zwierzę przebywa zbyt dużo czasu na słońcu, w zamkniętym samochodzie lub intensywnie porusza się na słońcu, w upalne dni bez dostępu do wody i cienia. Udar u psa objawia się poprzez osłabienie, ziajanie, silne dyszenie, dezorientację, ślinotok, wysoką temperaturę ciała, a czasami takżę drgawki, wymioty i utratę przytomności. Jeśli podejrzewasz udar u psa, pierwsza pomoc polega na przeniesieniu go w chłodne miejsce, zwilżeniu sierści chłodną (ale nie lodowatą) wodą i zapewnieniu dostępu do świeżej wody, a następnie jak najszybszym kontakcie z weterynarzem.

Warto zwracać uwagę na wszelkie objawy przegrzania u psa, nie zostawiać go samego w gorących i zamkniętych pomieszczeniach i zawsze mieć przy sobie wodę dla naszego pupila. Udar cieplny u psa może mieć groźne skutki, takie jak uszkodzenie narządów wewnętrznych. Z tego powodu należy dokładnie pilnować zwierzęta i zapewniać im bezpieczne schronienie, szczególnie w upalne dni.

Udar cieplny u kota

Udar cieplny u kota, zwany także hipertermią, zdarza się u kotów rzadziej, niż w przypadku psów. Mimo to taki stan jest niebezpieczny, dlatego warto wiedzieć, na jakie symptomy należy zwrócić szczególną uwagę. Przegrzanie u kota objawia się poprzez ospałość, szybki oddech i niepokój. Koty domowe dobrze radzą sobie z wysokimi temperaturami, jednak nie warto wypuszczać ich w upalne letnie dni na dwór. Gdy zauważymy, że kotu jest zbyt gorąco, należy zanieść go z zimne miejsce i stopniowo ochładzać. Dobrze sprawdzą się wilgotne ręczniki. Dodatkowo zawsze trzeba mieć w zanadrzu świeżą wodę, która można podawać pupilowi bezpośrednio do pyszczka. Pomóc może także zwilżanie łap. Jeśli stan kota się nie poprawia, należy owinąć go w mokry ręcznik i zabrać do weterynarza.

Bibliografia:

1. S. Schetz, J. Foerster, Przyczyny, rodzaje i zasady postępowania w hipertermii, „Nowa Medycyna” 2010, nr 4, s. 138–143.
2. S. Robaczewski, Stany zagrożenia życia związane z działaniem wysokiej temperatury, Kraków 2016.
3. Gov.pl – Ministerstwo Zdrowia, Udar słoneczny, udar cieplny, przegrzanie cieplne.
4. Państwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Wyczerpanie cieplne, udar cieplny, udar słoneczny – jakie są objawy, jak należy reagować.
5. Ezdrowie.pl – Udar cieplny – objawy, przyczyny i leczenie.
6. ICD-10 T67.0 – Udar cieplny i udar słoneczny.