Zawał serca dotyczy coraz większej grupy osób. Jest to poważne schorzenie, które może doprowadzić do śmierci pacjenta. W przypadku zawału kluczowa jest szybka pomoc pogotowia ratunkowego, diagnostyka i wprowadzenie leczenia. Jednak równie istotna jest profilaktyka – prowadzenie zdrowego i świadomego stylu życia. Dowiedz się, czym jest zawał, jakie są jego objawy i metody leczenia oraz jak mu zapobiegać.
- Zawał serca – co to jest i jakie są jego przyczyny?
- Zawał serca – czynniki ryzyka
- Zawał serca objawy
- Zawał serca u kobiet i mężczyzn
- Stan przedzawałowy – co należy wiedzieć?
- Rozpoznanie i leczenie zawału mięśnia sercowego
- Zawał serca – pierwsza pomoc
- Powikłania po zawale serca
- Profilaktyka zawału mięśnia sercowego
Zawał serca – co to jest i jakie są jego przyczyny?
Co to jest zawał serca? Zawał mięśnia sercowego jest rezultatem choroby niedokrwiennej serca. Jest bezpośrednio spowodowany nagłym ograniczeniem przepływu krwi przez tętnice wieńcowe do mięśnia sercowego. W wyniku czego dochodzi do niedokrwienia i niedotlenienia mięśnia, który obumiera. Przyczyną tej sytuacji jest najczęściej miażdżyca.
Zawał serca – czynniki ryzyka
Wyróżnia się grupę osób, które są bardziej narażone na wystąpienie zawału mięśnia sercowego. Niektóre z tych czynników mogą być wyleczone, jednak inne występują bez wpływu człowieka. Do czynników ryzyka wystąpienia zawału mięśnia sercowego należą:
- otyłość,
- cukrzyca
- wysoki cholesterol,
- nadciśnienie tętnicze, które jest nieleczone,
- brak aktywności fizycznej i nieprawidłowa dieta,
- ciągły stres,
- palenie papierosów,
- wiek – osoby starsze,
- płeć – mężczyźni.
Zawał serca objawy
Przy zawale mięśnia sercowego ważna jest szybka reakcja. Ale żeby móc zareagować i wezwać pomoc, należy wiedzieć, jak objawia się zawał serca. Do symptomów zawału mięśnia sercowego zaliczamy:
- silny ból w klatce piersiowej, który trwa co najmniej 20 minut, zlokalizowany za mostkiem,
- uczucie gniecenia, rozpierania i kłucia w sercu,
- kołatanie serca,
- duszność,
- osłabienie, zawroty głowy, omdlenia,
- ból brzucha z nudnościami i wymiotami,
- bladość i silne poty,
- promieniujący ból do lewej ręki,
- niepokój i lęk.
W przypadku wystąpienia tych objawów należy szybko wezwać pomoc pogotowia ratunkowego oraz, jeśli jest to możliwe, poprosić bliską osobę o opiekę. Nie należy zwlekać z wezwaniem pomocy, tylko natychmiast zareagować. Im wcześniej uzyska się pomoc i opiekę medyczną, tym łatwiej rozpocząć leczenie i uratować mięsień sercowy i życie pacjenta.
Objawy kilka dni przed zawałem
Zawał serca jest poważnym schorzeniem. W jego przypadku duże znaczenie pełni profilaktyka, a także wczesne rozpoznanie symptomów.
Najczęstszym objawem, który może pojawić się na 24-48 godzin przed zawałem serca jest ból w klatce piersiowej. Zazwyczaj jest to ból uciskający lub ściskający, który może trwać kilka minut lub dłużej. Niektórzy opisują to uczucie jako „ciężar” lub „ściskanie” w klatce piersiowej. Ból może promieniować do ramion, szczególnie do lewego ramienia, do szyi, do szczęki lub do pleców. Często towarzyszy mu poczucie duszności, a także uczucie mdłości lub zawroty głowy. Innym objawem, który może pojawić się na dzień lub dwa przed zawałem jest ogólne zmęczenie. Chorzy odczuwają nagłe osłabienie, brak energii, trudności z koncentracją, a także senność. Często zdarza się, że towarzyszy temu trudność z wykonywaniem codziennych czynności, takich jak wstawanie z łóżka czy chodzenie po schodach. Inne objawy to m.in. nadmierne pocenie się, nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle głowy oraz napięcie mięśniowe. Niektórzy chorzy zauważają również zaburzenia snu, problemy z oddychaniem, a także uczucie lęku.
Warto zauważyć, że objawy te nie zawsze muszą pojawić się u każdej osoby przed zawałem serca. Ponadto, mogą one być mylące lub łagodne, co utrudnia ich rozpoznanie. Dlatego też, jeśli odczuwasz którykolwiek z tych objawów, warto skonsultować się z lekarzem, który dokona odpowiedniej diagnozy i podejmie odpowiednie leczenie.
Cichy zawał
Wiele osób zastanawia się, jak wygląda zawał serca, ale także czym jest cichy zawał. Cichy zawał serca, nazywany również zawałem bezobjawowym, to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia mięśnia sercowego bez wyraźnych objawów. To bardzo poważne schorzenie, ponieważ może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak niewydolność serca, arytmie serca lub nawet nagła śmierć sercowa.
Jednym z głównych powodów, dla których cichy zawał jest trudny do wykrycia, jest brak wyraźnych objawów. W niektórych przypadkach pacjenci mogą odczuwać niewielki ból w klatce piersiowej lub dyskomfort, ale objawy te są często niewyraźne lub krótkotrwałe. Inni pacjenci nie odczuwają żadnych objawów, co utrudnia diagnozę.
Chichy zawał – objawy
Mimo to istnieją pewne objawy, na które warto zwrócić uwagę, ponieważ mogą wskazywać na cichy zawał serca. Jednym z nich jest uczucie duszności lub trudności z oddychaniem. Chorzy mogą odczuwać, że nie mogą złapać oddechu, nawet po wykonaniu niewielkiego wysiłku, takiego jak chodzenie po schodach. Innym objawem może być zmęczenie lub osłabienie, które pojawia się nagle i nie ma wyraźnego powodu.
Inne objawy, które mogą wskazywać na cichy zawał serca, to bóle w klatce piersiowej, które mogą przybierać różne formy, takie jak uczucie ściskania, palenia lub ciężaru. Może towarzyszyć temu uczucie napięcia lub dyskomfortu w innych częściach ciała, takich jak szyja, plecy, ramiona lub żuchwa.
Warto również zwrócić uwagę na objawy takie jak nudności, wymioty, bóle brzucha, zawroty głowy lub utrata przytomności. Chociaż nie są one specyficzne dla cichego zawału serca, mogą być znakiem, że coś jest nie tak z naszym sercem i wymagają natychmiastowej uwagi medycznej.
W sytuacji, gdy podejrzewamy, że mogliśmy przejść zawał, warto wiedzieć, jak sprawdzić, czy był zawał. Podstawą są badania diagnostyczne, takie jak EKG, oznaczenie poziomu troponin we krwi oraz echo serca, które pozwalają ocenić, czy doszło do uszkodzenia mięśnia sercowego.
Zawał serca u kobiet i mężczyzn
Zawał serca to poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, które dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Mimo iż przebiega on jednakowo u przedstawicieli obu płci, to objawy zawału serca u kobiet i mężczyzn mogą się od siebie różnić. Te różnice mogą wpływać na szybkość rozpoznania i podjęcia leczenia. Z tego powodu warto wiedzieć, jakimi sygnałami może charakteryzować się zawał serca. W praktyce warto wiedzieć nie tylko, jak objawia się zawał serca, ale też że jego symptomy mogą być różne w zależności od płci, wieku i stanu zdrowia. U niektórych pacjentów pojawia się intensywny ból, a u innych jedynie duszność, osłabienie czy niepokój.
Objawy zawału serca u kobiet
U kobiet objawy zawału serca mogą być nieoczywiste i różnić się od typowych objawów obserwowanych u innych pacjentów. Do najczęstszych symptomów zawału mięśnia sercowego należą:
- Nietypowy ból w klatce piersiowej – Co ciekawe u pań ból w klatce piersiowej jest zazwyczaj łagodniejszy. Przypomina lekki dyskomfort, które nie może być zlokalizowane centralnie.
- Ból w nietypowych miejscach – Kobiety częściej doświadczają zawału dolnej ściany serca, co związane jest z bólem w okolicy nadbrzusza i dołka podsercowego. Ból zlokalizowany jest także w okolicy ramion, szyi, pleców i żuchwy.
- Nudności i wymioty – Występują one częściej niż u mężczyzn i bywają błędnie interpretowane jako niestrawność, zatrucie pokarmowe czy refluks.
- Duszność – Podobnie jak u mężczyzn, duszność jest częstym objawem, lecz u kobiet może pojawiać się samodzielnie, bez towarzyszącego bólu w klatce piersiowej.
- Zawroty głowy, niepokój i zimny pot – Te objawy często są błędnie identyfikowane jako symptomy ataku paniki, co utrudnia diagnozę.
- Zmęczenie – Może pojawić się na kilka dni przed zawałem serca i nie mija po odpoczynku.
Objawy zawału serca u mężczyzn
U mężczyzn objawy zawału serca najczęściej przybierają klasyczną formę, co ułatwia ich szybkie rozpoznanie. Do charakterystycznych symptomów zalicza się:
- Intensywny ból w klatce piersiowej – To główny i najbardziej rozpoznawalny objaw zawału serca. Jest opisywany przez pacjentów jako silny ucisk, pieczenie lub ściskanie za mostkiem.
- Promieniowanie bólu – Często ból rozchodzi się do lewego ramienia, szyi, żuchwy, pleców, a nawet do górnej części brzucha.
- Duszność – U mężczyzn duszność pojawia się nagle , zarówno przy niewielkim wysiłku, jak i w trakcie odpoczynku.
- Zimny pot, zawroty głowy – Te objawy często pojawiają się wspólnie.
- Zmęczenie – W przypadku zawału serca pojawia się osłabienie i uczucie wyczerpania, które nie jest powiązane z aktywnością fizyczną.
Aby zwiększyć szanse na przeżycie i ograniczyć uszkodzenia serca, warto wiedzieć, jak rozpoznać zawał serca, ponieważ szybkie rozpoznanie objawów i wezwanie pomocy medycznej w ciągu pierwszej godziny może uratować życie. Warto pamiętać, że objawy zawału serca nie zawsze są jednoznaczne i mogą różnić się od takich czynników jak płeć.
Stan przedzawałowy – co należy wiedzieć?
Stan przedzawałowy to sygnał ostrzegawczy dla pacjenta, że zbliża się zawał. Choć sam w sobie nie jest jeszcze zawałem serca, wymaga natychmiastowej diagnostyki i leczenia, ponieważ może być bardzo niebezpieczny dla zdrowia i życia pacjenta. Stan przedzawałowy, nazywany przez specjalistów dławicą piersiową to forma ostrej choroby wieńcowej, w której dochodzi do całkowitego zamknięcia tętnicy wieńcowej, co prowadzi do martwicy fragmentu mięśnia sercowego. A stan przedzawałowy to początek tego procesu. Gdy do niego dochodzi przepływ krwi jest mocno ograniczony, a serce odczuwa skutki niedotlenienia. Dzieje się tak ponieważ dochodzi do pęknięcia blaszki miażdżycowej, która tworzy zakrzep zwężający naczynie i utrudniający przepływ krwi.
Jak rozpoznać stan przedzawałowy?
Aby rozpoznać stan przedzawałowy należy wystrzegać się zestawu symptomów, które go zwiastują. Warto wiedzieć, jakie są objawy stanu przedzawałowego, aby jak najszybciej go zdiagnozować. Objawy, które powinny niepokoić to m.in.:
- uczucie ucisku i pieczenia w klatce piersiowej, które promieniuje w kierunku szyi, pleców, ramion lub żuchwy,
- nagły i bardzo silny ból w klatce piersiowej, który występuje zarówno podczas wysiłku fizycznego, jak i w trakcie spoczynku i trwa długo,
- nieregularne bicie serca,
- bladość,
- nudności i wymioty,
- duszność,
- potliwość,
- uczucie lęku i niepokoju,
- zawroty głowy,
- osłabienie, omdlenie.
Warto dodać, że stan przedzawałowy u kobiet może dawać mniej charakterystyczne objawy, takie jak ból w górnej części brzucha, ekstremalne zmęczenie, zaburzenia snu, czy uczucie duszności bez wyraźnego bólu w klatce piersiowej.
Stan przedzawałowy może trwać od kilku minut do kilkunastu minut. Wszystko zależy od indywidualnego przebiegu i reakcji organizmu. W przypadku podejrzenia tego stanu pacjent zazwyczaj trafia na oddział intensywnego nadzoru kardiologicznego.
Stan przedzawałowy – diagnostyka
Uważa się, że podstawowym badaniem, które wykaże stan przedzawałowy jest EKG. Jednak nie jest to prawdą w każdym przypadku. U niektórych pacjentów badanie EKG nie wykaże jasno niedokrwienia mięśnia sercowego. W tych sytuacjach zmiany na elektrokardiogramie będą widoczne jedynie w tracie trwania objawów, a znikną wraz z ich ustąpieniem.
Aby ułatwić diagnozę stanu przedzawałowego obserwuje się pacjentów ze zmianami ciśnienia tętniczego i z przyspieszonym tętnem. Szczególnie ważne jest także monitorowanie osób z cukrzycą, nadciśnieniem i wysokim cholesterolem.
Rozpoznanie i leczenie zawału mięśnia sercowego
Podstawową metodą w diagnostyce zawału mięśnia sercowego jest wywiad lekarski. Dodatkowo wykonuje się takie badania jak mierzenie tętna i ciśnienia krwi. Innymi istotnymi badaniami jest EKG serca, czyli badanie, poprzez które można ocenić pracę serca, typ zawału i część mięśnia sercowego, której dotyczy niedokrwienie. W rozpoznaniu zawału serca pomoże również badanie krwi z oznaczeniem poziomu troponiny. Troponina to białko, które jest uwalniane, gdy dochodzi do przerwania ciągłości błony komórkowej komórek mięśniowych lub martwicy.
Leczenie zawału serca mięśniowego powinno rozpocząć się niezwłocznie po rozpoznaniu. Do metod leczenia inwazyjnego zaliczamy:
- Angioplastykę tętnic wieńcowych to operacja, która ma na celu poszerzenie światła tętnicy, aby krew mogła prawidłowo przepływać. Podczas operacji lekarz wprowadza cewnik balonowy do tętnicy i pod odpowiednim ciśnieniem rozpręża balon, który otwiera tętnicę.
- Pomostowanie aortalno-wieńcowe to operacja założenia by-passów. Wszczepione pomosty naczyniowe łączą aortę z tętnicami wieńcowymi i omijają chore miejsce. Dzięki czemu krew może prawidłowo dopływać do mięśnia sercowego.
Leczenie farmakologiczne przewiduje stosowanie:
- leków przeciwzakrzepowych,
- leków zmniejszających cholesterol,
- beta-blokerów,
- leków przeciwbólowych.
Zawał serca – pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc w przypadku zawału serca to niezwykle ważna kwestia, ponieważ szybka reakcja może uratować życie osoby dotkniętej tą chorobą. Zawał serca występuje, gdy przepływ krwi do serca zostaje zablokowany, co prowadzi do uszkodzenia mięśnia sercowego. W takiej sytuacji ważne jest, aby działać szybko i skutecznie.
Pierwszym i najważniejszym krokiem w udzielaniu pomocy osobie z podejrzeniem zawału serca jest wezwanie pomocy medycznej. Należy jak najszybciej zadzwonić na numer alarmowy i poinformować dyspozytora o podejrzeniu zawału serca. Podczas rozmowy należy dokładnie opisać objawy osoby poszkodowanej i jeśli jest się w mieszkaniu, otworzyć drzwi, aby pomoc mogła w łatwy sposób dostać się do osoby poszkodowanej. Następnie należy udzielić pomocy osobie poszkodowanej, wykonując podstawowe czynności ratujące życie.
Jeśli poszkodowany jest przytomny, należy poprosić go o ułożenie w pozycji półsiedzącej z lekko uniesionym tułowiem, aby ułatwić oddychanie. Plecy osoby poszkodowanej powinny być również oparte o coś stabilnego.
Następnym krokiem jest poluzowanie ubranie osobie poszkodowanej tak, aby ułatwić oddychanie. Bardzo ważne jest także zachowanie spokoju i niestraszenie osoby poszkodowanej, bo może to jedynie pogorszyć sytuację. Poszkodowanemu można podać leki łagodzące dolegliwości bólowe np. aspirynę. Osobie poszkodowanej należy zapewnić spokojne, stabilne otoczenie, aby zmniejszyć stres i obniżyć poziom bólu.
Zawał serca a złota godzina
Złota godzina w kontekście zawału serca to pierwsze 60 minut od pojawienia się symptomów zawału mięśnia sercowego. Jest to kluczowy czas, w którym pacjent musi trafić do szpitala aby uniknąć trwałego uszkodzenia serca. Im dłużej pacjent nie otrzymuje pomocy, tym dłużej trwa niedokrwienie serca, co wiąże się z większym obszarem martwicy i gorszymi rokowaniami. W ciągu pierwszej godziny od zawału serca istnieje największa szansa na ograniczenie szkodliwych konsekwencji zawału i zmniejszenie zaistniałych zmian. Według danych amerykańskiego Narodowego Instytutu Zdrowia, nawet 50% osób z ostrym zawałem serca umiera, zanim dotrze do szpitala. Większość tych zgonów następuje w ciągu pierwszej godziny od pojawienia się pierwszych objawów, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie sytuacji i natychmiastowe działanie.
Duże znaczenie ma także pierwsze 10 minut. Jest to średni czas pomiędzy wystąpieniem zawału a przyjazdem pogotowia ratunkowego. Losy osoby poszkodowanej leżą wtedy w rękach osób obecnych podczas zdarzenia. Z tego powodu tak ważna jest znajomość zasad pierwszej pomocy i natychmiastowa reakcja. Swoimi działaniami możemy uratować życie drugiej osoby.
Szybka reakcja, wczesne przyjęcie do szpitala i stałe monitorowanie EKG to kluczowe kroki w ratowaniu życia pacjenta. Jeśli pacjent otrzyma odpowiednie leczenie w ciągu 2 do 4 godzin, możliwe jest ograniczenie trwałego uszkodzenia serca. Gdy jednak czas ten przekroczy 5-6 godzin, nieodwracalne zmiany w mięśniu sercowym stają się coraz poważniejsze. Po około 12 godzinach zwykle dochodzi do pełnej martwicy części serca.
Powikłania po zawale serca
Zawał serca mięśniowego jest poważną sytuacją, która często nie przechodzi bez powikłań. W zależności od typu zawału i obszaru mięśnia sercowego, w którym doszło do niedokrwienia, powikłania będą się różnić. W przypadku zawału serca istnieje ryzyko zgonu, a do innych powikłań należą:
- niewydolność serca,
- zaburzenia rytmu serca,
- niedokrwienie mięśnia sercowego i nawrót zawału,
- tętniak serca,
- udar mózgu,
- pęknięcie wolnej ściany serca,
- pęknięcie przegrody międzykomorowej,
- zator płucny.
Profilaktyka zawału mięśnia sercowego
Zapobiegania zawałowi mięśnia sercowego odbywa się przede wszystkim poprzez:
- prowadzenie zdrowego stylu życia,
- zdrową, zróżnicowaną dietę, bogatą w owoce, warzywa i produkty zbożowe, przy ograniczeniu tłustych i wysokoprzetworzonych produktów,
- aktywność fizyczną,
- redukcją masy ciała,
- utrzymanie prawidłowego poziomu cholesterolu i glukozy we krwi,
- redukcję stresu,
- zaprzestanie palenia papierosów,
- leczenie cukrzycy i nadciśnienia tętniczego.
Zawał mięśnia sercowego – o czym trzeba pamiętać?
W przypadku zawału serca, tak jak innych chorób, najważniejsza jest profilaktyka. Dbanie o serce, regularne badania, znajomość rodzajów zawału serca, markerów, objawów i zasad pierwszej pomocy to nie tylko profilaktyka – to realna ochrona życia. Zawał serca to nie tylko nagły, silny ból w klatce piersiowej. Objawy zawału mogą być różnorodne i często nietypowe, szczególnie u kobiet czy młodszych osób. Warto wiedzieć, jak wygląda zawał serca, gdzie najczęściej boli serce przy zawale, poznać zasady, jak rozpoznać objawy zawału serca oraz co oznacza zapis EKG po przebytym zawale. Taka wiedza, która wpisuje się w profilaktykę jest potrzebna, aby szybciej rozpoznać zawał, zwiększyć szansę na przeżycie i ograniczyć trwałe skutki zawału serca.
Nie należy się wstydzić ani bać – jeśli zauważysz u siebie lub bliskich objawy zawału serca albo podejrzewasz stan przedzawałowy, dzwoń po karetkę natychmiast. Każda minuta ma znaczenie.
Bibliografia:
- Złota godzina – najważniejsza, by zawał mięśnia sercowego nie skończył się śmiercią, Rynek Zdrowia
- The Golden Hour: Why the First Hour Is the Most Important After a Heart Attack, Kauvery Hospital
- P. Guzik, A. Bielecka-Dąbrowa, M. Woźniak et al., Stan nagły – ostry zawał serca, „Folia Cardiologica” 2017, t. 12, nr 6, s. 500–506
- D. J. Waters, Heart, Attacked, „JAMA” 2009, t. 301, nr 23, s. 2423
- Zawał serca – objawy, leczenie, pierwsza pomoc, Medycyna Praktyczna
