Nietolerancja laktozy jest powszechnie występującym stanem, bo dotyka aż 70% osób na całym świecie. Jeśli po spożyciu mleka lub produktów mlecznych często odczuwasz problemy żołądkowe, mogą to być objawy nietolerancji laktozy. Aby zdiagnozować nietolerancję laktozy, przeprowadza się testy oddechowe, test obciążenia laktozą i inne badania. Nietolerancja laktozy dotyka nie tylko dorosłych, ale również dzieci. Dowiedz się, jakie są unikalne wyzwania związane z rozpoznawaniem i zarządzaniem tym schorzeniem u najmłodszych pacjentów. Razem z nami sprawdź temat odpowiedniej diety, która zapewnia niezbędne składniki odżywcze, jednocześnie eliminując produkty mleczne. Zapraszamy do lektury naszego artykułu, który jest pełen cennych informacji na temat nietolerancji laktozy. 

1. Laktoza – co to?
2. Co to jest nietolerancja laktozy?
3. Przyczyny nietolerancji laktozy
4. Nietolerancja laktozy – objawy
5. Badania na nietolerancję laktozy – diagnostyka
6. Dieta przy nietolerancji laktozy
7. Nietolerancja laktozy u dzieci

Laktoza – co to?

Laktoza jest naturalnym cukrem występującym w mleku i produktach mlecznych. Jest to organiczny związek chemiczny, składający się z dwóch cząsteczek cukrów prostych: glukozy i galaktozy. Laktoza jest jednym z głównych składników odżywczych w mleku ssaków, w tym również w mleku ludzkim.

Laktoza jest trawiona przez enzym zwany laktazą, który znajduje się w błonie śluzowej jelit. Laktaza rozkłada laktozę na jej składniki-glukozę i galaktozę, które następnie są wchłaniane do krwiobiegu. U większości niemowląt produkcja laktazy jest wysoka, umożliwiając trawienie laktozy z mleka matki. Jednak u niektórych osób po okresie niemowlęcym produkcja laktazy może zmniejszyć się, co prowadzi do problemów z trawieniem laktozy.

Co to jest nietolerancja laktozy?

Nietolerancja laktozy to stan, w którym organizm nie może prawidłowo trawić laktozy. Wynika ona z niedoboru enzymu laktazy, który jest odpowiedzialny za rozkładanie laktozy na prostsze cukry – glukozę i galaktozę, które mogą być wchłaniane przez organizm.

Główną rolą laktazy jest trawienie laktozy w jelicie cienkim. Jeśli brakuje lub jest ograniczona ilość laktazy, niestrawiona laktoza przechodzi do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji przez bakterie jelitowe. Proces fermentacji laktozy powoduje produkcję gazów, takich jak wodór i dwutlenek węgla, co może prowadzić do objawów nietolerancji laktozy.

Przyczyny nietolerancji laktozy

Nietolerancja laktozy może mieć różne przyczyny. Może mieć charakter pierwotny i być dziedziczona. Jest to hipolaktazja, czyli stan, w którym organizm ma zmniejszoną aktywność enzymu laktazy. Osoby z hipolaktazją mają obniżone stężenie laktazy w jelicie cienkim, co utrudnia prawidłowe trawienie laktozy. Hipolaktazja jest najczęściej spotykana u dorosłych, u dzieci zdarza się stosunkowo rzadko.

Innym rodzajem nietolerancji laktozy jest alaktazja. Jest to stan, w którym organizm nie produkuje w ogóle enzymu laktazy, wtedy brak jest enzymu laktazy od urodzenia. Osoby z alaktazją całkowicie nie tolerują laktozy i powinny unikać produktów mlecznych.

Nietolerancja laktozy może mieć również charakter nabyty. Jest wtedy wynikiem chorób, czy stosowania niektórych leków. Do tych chorób zalicza się: celiakia, choroba Crohna, martwicze zapalenie jelita, zakażenia pasożytnicze, infekcje żołądkowo-jelitowe, czy alergie pokarmowe. Wśród leków, które mogą być przyczyną nietolerancji laktozy, wymienia się: niektóre antybiotyki, niesteroidowe leki zapalne, czy kwas acetylosalicylowy.

Nietolerancja laktozy – objawy

Nietolerancja laktozy to zaburzenie metaboliczne, które wynika z braku lub niedoboru enzymu laktazy w organizmie, odpowiedzialnego za trawienie laktozy – cukru występującego w produktach mlecznych. Niedobór tego enzymu prowadzi do nieprawidłowego rozkładu laktozy w przewodzie pokarmowym, co z kolei może skutkować wystąpieniem różnorodnych objawów.

Objawy nietolerancji laktozy często dotyczą układu pokarmowego. Osoby z tym schorzeniem mogą doświadczać wzdęć, które są efektem fermentacji laktozy przez bakterie jelitowe. To zjawisko prowadzi do gromadzenia się gazów jelitowych, powodując uczucie pełności i dyskomfortu brzucha. Ponadto, nietolerancja laktozy może objawiać się bólami brzucha o różnym charakterze, często występującymi w formie kolkowej. Niektórzy pacjenci zauważają również występowanie biegunki, która charakteryzuje się luźnymi, wodnistymi stolcami.

W niektórych przypadkach nietolerancja laktozy może powodować objawy skórne, takie jak pokrzywka. Wysypka skórzasta o zmiennym nasileniu może pojawić się po spożyciu laktozy. Dodatkowo niektórzy pacjenci z nietolerancją laktozy mogą odczuwać ogólne zmęczenie i osłabienie po spożyciu produktów mlecznych. Bóle głowy są również wymieniane jako objaw nietolerancji laktozy u niektórych osób.

Do głównych objawów nietolerancji laktozy zalicza się:

• biegunkę,
• wzdęcia, 
• bóle brzucha,
• nudności,
• zgaga,
• uczucie przelewania w brzuchu,
• objawy skórne, np. pokrzywka,
• zmęczenie,
• bóle głowy.

Warto zaznaczyć, że objawy nietolerancji laktozy mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech organizmu, stopnia nietolerancji oraz ilości spożytej laktozy. Niektórzy pacjenci mogą tolerować niewielkie ilości laktozy bez wystąpienia objawów, podczas gdy u innych nawet minimalne spożycie może prowadzić do nasilenia objawów.

Badania na nietolerancję laktozy – diagnostyka

Diagnozowanie nietolerancji laktozy może obejmować kilka różnych metod. W celu uzyskania najdokładniejszych wyników wykonuje się badanie endoskopowe. Podczas badania pobiera się fragment jelita cienkiego i sprawdza oraz ocenia zawartość laktazy. 

Wodorowy test oddechowy jest jedną z metod stosowanych do diagnozowania nietolerancji laktozy. Polega on na analizie zawartości wodoru w wydychanym powietrzu po spożyciu produktu zawierającego laktozę. Podczas badania pacjent jest proszony o spożycie roztworu laktozy lub produktu mlecznego zawierającego laktozę. Następnie pobierane są próbki wydychanego powietrza w określonych odstępach czasowych. Te próbki są analizowane pod kątem zawartości wodoru. Jeśli po spożyciu laktozy dochodzi do fermentacji w jelitach i produkcji wodoru przez bakterie, poziom wodoru w wydychanym powietrzu wzrośnie. Wzrost poziomu wodoru w wydychanym powietrzu po spożyciu laktozy wskazuje na obecność nietolerancji laktozy. Wodorowy test oddechowy jest stosunkowo prostą i nieinwazyjną metodą, która może dostarczyć informacji na temat obecności nietolerancji laktozy.

Kolejną metodą stosowaną przy diagnozowaniu nietolerancji laktozy jest badanie pH stolca. W przypadku niedoboru laktazy, niestrawiona laktoza przechodzi do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji przez bakterie jelitowe. Fermentacja laktozy prowadzi do produkcji różnych kwasów organicznych, które mogą wpływać na pH stolca. W przypadku nietolerancji laktozy obserwuje się, że pH stolca może być obniżone, czyli bardziej kwasowe niż w przypadku zdrowej osoby.

Test doustnego obciążenia laktozą jest kolejną metodą stosowaną w diagnostyce nietolerancji laktozy. Polega na podaniu pacjentowi określonej ilości laktozy i monitorowaniu reakcji organizmu na jej spożycie np. obecności bólu brzucha, wzdęć, biegunki, nudności i innych symptomów. Jeśli pacjent doświadcza tych objawów po spożyciu laktozy, może to sugerować obecność nietolerancji laktozy.

Dieta przy nietolerancji laktozy

Przy nietolerancji laktozy najważniejsza jest dieta. Jeśli zastanawiasz się co jeść, jesteś w dobrym miejscu. Dieta przy nietolerancji laktozy polega na ograniczeniu lub wyeliminowaniu spożycia laktozy, cukru występującego w mleku i produktach mlecznych. Wprowadzenie odpowiedniej diety może pomóc w kontrolowaniu objawów i zapewnieniu odpowiedniego żywienia. A w jakich produktach znajduje się laktoza? Laktozę znajdziemy przede wszystkim w mleku krowim i mleku w proszku, serach, takich jak ser homogenizowany, serek do smarowania, czy ser typu feta, jogurtach, kefirach, maślankach, śmietanie, czy lodach i deserach mlecznych. 

Osoby będące na diecie bez laktozy powinny dokładnie sprawdzać etykiety kupowanych i spożywanych produktów. Niektóre produkty mogą zawierać ukryte formy laktozy, dlatego warto zwrócić uwagę również na to. Dodatkowo można wybierać zamienniki mleka lub zdecydować się na produkty bez laktozy. Istnieje wiele alternatywnych produktów roślinnych, które są wolne od laktozy, takich jak mleko sojowe, migdałowe, ryżowe, kokosowe. Ważne jest, aby wybierać produkty wzbogacone w wapń i witaminę D.

Dobrym pomysłem jest także konsultacja z dietetykiem. Dietetyk pomoże dostosować dietę i zapewnić odpowiednie zbilansowanie składników odżywczych.

Nietolerancja laktozy u dzieci

Nietolerancja laktozy u dzieci występuje bardzo często. Może mieć ona dwa rodzaje. Wtórna nietolerancja laktozy u dzieci występuje w wyniku uszkodzenia lub chorób jelit, które prowadzą do tymczasowego niedoboru enzymu laktazy. W przypadku tego typu nietolerancji, po wyleczeniu lub usunięciu przyczyny, funkcja enzymu laktazy może zostać przywrócona. Drugim rodzajem jest przejściowy niedobór laktazy. Jest to stan, w którym dziecko tymczasowo ma trudności z trawieniem laktozy, cukru obecnego w mleku i produktach mlecznych. Jest to zazwyczaj wynik niedojrzałości enzymu laktazy, który jest odpowiedzialny za rozkład laktozy na prostsze cukry, które organizm może wchłonąć. Stan ten występuje zwykle w okresie niemowlęcym lub wczesnodziecięcym, gdy jelita są jeszcze niedojrzałe. W miarę jak dziecko rośnie i rozwija się, jego organizm stopniowo zwiększa produkcję enzymu laktazy, umożliwiając mu lepsze trawienie laktozy.

Objawy nietolerancji laktozy u dzieci

Objawy nietolerancji laktozy u dzieci mogą się różnić w zależności od stopnia niedoboru enzymu laktazy i indywidualnych czynników i obejmują:

• Problemy żołądkowo-jelitowe – Po spożyciu laktozy dziecko może doświadczać bólu brzucha, kolki, wzdęć, nudności, wymiotów, biegunki lub niestrawności.
• Problemy skórne – Niektóre dzieci mogą wykazywać objawy skórne, takie jak wysypka, czy swędzenie po spożyciu produktów mlecznych.

Leczenie nietolerancji laktozy u dzieci opiera się głównie na eliminacji lub ograniczeniu spożycia laktozy w diecie. Ponadto ważne jest, aby rodzice i dziecko byli dobrze poinformowani na temat nietolerancji laktozy. Powinni zrozumieć, jakie produkty zawierają laktozę i jak unikać jej spożywania. Edukacja na temat alternatywnych źródeł składników odżywczych oraz suplementacji może być również istotna. Dodatkowo po wprowadzeniu diety bez laktozy, ważne jest monitorowanie reakcji organizmu dziecka. Jeśli objawy nadal występują, może być konieczne dostosowanie diety lub konsultacja z lekarzem specjalistą.